Phân tích tác phẩm Vỡ Đê: Bức tranh hiện thực về xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám

Hình ảnh chân dung nhà văn Vũ Trọng Phụng

Vũ Trọng Phụng, cây bút hiện thực xuất sắc của nền văn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945, được biết đến với biệt danh “ông vua phóng sự Bắc Kỳ”. Sinh ra tại Hưng Yên nhưng lớn lên và hoạt động chủ yếu ở Hà Nội, cuộc đời và sự nghiệp của ông gắn liền với mảnh đất kinh kỳ.

Dù chỉ học hết tiểu học nhưng Vũ Trọng Phụng lại là một trong những thanh niên đầu tiên được tiếp cận với chữ Quốc Ngữ và tiếng Pháp. Điều này đã giúp ông có cái nhìn sâu sắc về thời cuộc và mở ra con đường đến với văn chương.

Sau khi trải qua nhiều nghề, Vũ Trọng Phụng bén duyên với nghiệp viết báo và nhanh chóng khẳng định tên tuổi của mình. Các tác phẩm phóng sự của ông, tiêu biểu như Cạm bẫy người, Kỹ nghệ lấy Tây, Lục sì, Cơm thầy cơm cô…, đã vạch trần nhiều góc khuất của xã hội đương thời và khiến dư luận không khỏi bàng hoàng.

Tóm tắt tác phẩm Vỡ Đê – Kiệt tác của dòng văn học hiện thực

Ảnh minh họa cho bìa ngoài tiểu thuyết Vỡ Đê

Xuất bản năm 1936, Vỡ Đê là một trong bốn tiểu thuyết tiêu biểu nhất của Vũ Trọng Phụng, bên cạnh Giông tố, Số đỏ và Làm đĩ. Tác phẩm lấy bối cảnh xã hội Việt Nam những năm 1930-1945, xoay quanh cuộc đời của Văn Phú, một trí thức nghèo phải bỏ dở việc học để gánh vác gia đình.

Gia đình Phú vốn có truyền thống yêu nước với cha và anh trai đều tham gia hoạt động cách mạng và bị đày đi Côn Đảo. Gánh nặng gia đình đè lên vai Phú, mẹ già yếu, chị gái góa chồng phải một mình nuôi con nhỏ.

Vốn mang trong mình niềm tin vào sự thay đổi của chính phủ mới, Phú đã vỡ mộng khi chứng kiến hàng loạt biến cố từ nạn bắt phu phen đắp đê, những vụ vu khống, cảnh đê vỡ, nạn hạn hán kéo dài cho đến những thú vui sa đọa nơi chốn phồn hoa đô hội.

Hành trình từ vùng quê nghèo lên chốn thị thành của Phú cũng là hành trình anh dần nhận ra bộ mặt thật của xã hội thực dân nửa phong kiến, sự tàn bạo của chính quyền Pháp và sự thối nát của bọn quan lại tay sai.

Vỡ Đê – Bức tranh hiện thực với những gam màu đối lập

Ảnh minh họa cho bìa sau tiểu thuyết Vỡ Đê

Vũ Trọng Phụng đã rất thành công khi khắc họa bức tranh hiện thực về xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám với đầy đủ những gam màu đối lập:

Sự đối lập giữa chế độ thực dân – phong kiến với người dân lao động

Vỡ Đê vạch trần bộ mặt tàn ác của thực dân Pháp và quan lại tay sai qua các nhân vật như ông quan huyện, tổng đốc, công sứ, lý trưởng… Lòng tham vô đáy, sự ích kỷ, hèn kém của chúng được phơi bày qua từng trang viết.

“Nhà báo xếp dọn giấy má bỏ túi, uống nước, hút thuốc, chào ông huyện, rồi cáo lui. Thế là Dung lần đầu trong đời nàng, đã được biết rõ những cái ẩn tình của một vụ bắt bớ, và cái vô lương tâm của một nhà báo.” – Vỡ đê

Đối lập với sự xa hoa, trụy lạc của tầng lớp thống trị là cuộc sống lầm than của người dân lao động. Nạn lụt lội, đê vỡ, hạn hán, sưu cao thuế nặng… đã đẩy họ đến bước đường cùng.

”Nghe lời nói có lý, cái bọn bốn năm chục người đương lôi thôi lốc thốc cắm đầu cắm cổ bước đi một cách buồn rầu như một đàn cừu ấy, bỗng bảo nhau đứng dừng cả lại. Cái đói, cái khát, cái nhọc mệt, những nỗi đau đớn về sản nghiệp bị cuốn theo làn nước, cái lo sợ về tương lai chỉ để dành cho những ngày đói khát tối tăm, đã làm cho ngần ấy người chẳng nói chẳng rằng, chẳng một lời than vãn, chỉ tụm nhau hoặc nằm hoặc ngồi hai bên vệ đê, trên cỏ ướt, một cách im lặng gan góc, tựa hồ ai cũng là một triết nhân can đảm mà chịu số phận, người này hoặc là đau đớn không nói được nữa, kẻ kia có lẽ không nói gì cả để mà đau đớn, thế thôi !” – Vỡ đê

Hai hình tượng nhân vật trẻ tiêu biểu: Văn Phú và Kim Dung

Ảnh minh họa cho nhà văn Vũ Trọng Phụng

Văn Phú và Kim Dung là hai nhân vật trẻ tiêu biểu cho hai lớp người trong xã hội lúc bấy giờ. Nếu như Văn Phú là đại diện cho tầng lớp trí thức nghèo, có nhận thức sâu sắc về thực tại và luôn trăn trở với đất nước thì Kim Dung lại là kiểu tiểu thư “ăn ngon mặc đẹp”, sống vô tư, vô tâm giữa những bất công xã hội.

“- Con tưởng phải lụt chớ? Thỉnh thoảng cũng phải có một tai nạn gì xảy ra thì bọn phụ nữ chúng con mới có dịp lập chợ phiên hay đi quyên tiền để làm việc xã hội chứ?” – Vỡ đê

Sự khác biệt về hoàn cảnh sống và tư tưởng đã khiến cho tình cảm mà Kim Dung dành cho Văn Phú chỉ là sự rung động nhất thời, thiếu đi sự thấu hiểu và đồng cảm.

Những tia sáng le lói của phong trào cách mạng

Giữa khung cảnh u tối của xã hội, Vũ Trọng Phụng đã thắp lên những tia sáng le lói của phong trào cách mạng. Đó là hình ảnh những người trí thức yêu nước, dám đứng lên đấu tranh cho lý tưởng giải phóng dân tộc.

“Trong khi trò chuyện, Phú đã được dịp ngắm nghía kỹ càng những người mà xưa kia chàng chỉ biết tên trên mặt báo. Chàng rất ngạc nhiên về chỗ những người như thế mà lại làm nổi những việc như thế, vì lẽ trong cái số trên chục người ấy, ai cứ trông bề ngoài thật quả có đủ hạng của tất cả các giai cấp: lao động, thanh niên trí thức, con quan, con nhà giàu, du học sinh… Phú không hiểu sao những người mà địa vị xã hội khác nhau lại có thể cùng làm việc cho một lý tưởng.” – Vỡ đê

Kết luận

Một bìa sách khác của Vỡ Đê

Với ngòi bút tả thực sắc bén, Vũ Trọng Phụng đã thành công khi khắc họa bức tranh toàn cảnh về xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Vỡ Đê không chỉ là lời tố cáo mạnh mẽ chế độ thực dân – phong kiến thối nát mà còn là lời kêu gọi thức tỉnh lương tri của những người dân mất nước, đồng thời khẳng định niềm tin vào một tương lai tươi sáng của dân tộc.

Tác phẩm đã khẳng định tài năng xuất sắc của Vũ Trọng Phụng và góp phần làm nên tên tuổi của ông trong lịch sử văn học Việt Nam.

Nguồn: https://truongxaydunghcm.edu.vn/