Phân Tích Thi Pháp Cổ Điển Trong Tác Phẩm Le Cid Của Pierre Corneille

Nước Pháp, cái nôi của văn học thế giới, đã sản sinh ra biết bao thi hào, nhà văn tài ba. Nền văn học Pháp cũng mang trong mình tâm hồn Pháp, vừa lãng mạn, chân thật, vừa nhẹ nhàng mà sâu cay. Trong dòng chảy văn học ấy, văn học Pháp thế kỷ XVII nổi bật với chủ nghĩa cổ điển, nơi ươm mầm cho những tên tuổi bất hủ như Corneille, Molière,…

Pierre Corneille (1606 – 1684), một trong những đại diện xuất sắc nhất của nền bi kịch cổ điển Pháp, đã ghi dấu ấn đậm nét với tác phẩm Le Cid (1637). Vở kịch như một làn sóng lớn, làm lu mờ những ánh sáng khác trên sân khấu lúc bấy giờ, được công chúng ca tụng “Đẹp như Le Cid”. Cho đến nay, Le Cid vẫn đứng vững trong hàng ngũ những bi kịch cổ điển xuất sắc nhất, là minh chứng rõ nét cho thi pháp kịch cổ điển, đồng thời là đề tài nghiên cứu hấp dẫn giới phê bình văn học.

1.1. Đặc Trưng Của Chủ Nghĩa Cổ Điển

Văn học cổ điển Pháp, sản phẩm của chế độ Quân chủ chuyên chế, mang trong mình những đặc trưng tiêu biểu:

• Tôn sùng lý trí: Lý trí, đặc biệt là lý trí tư sản, được đề cao như ngọn đuốc soi sáng, dẫn dắt con người thoát khỏi bóng tối của tư tưởng phong kiến và sự kiểm soát hà khắc của giáo hội.
• Mô phỏng tự nhiên: Cái đẹp tự nhiên được các nhà văn cổ điển tái hiện dựa trên lăng kính lý tính, hướng đến sự cân bằng, hài hòa trong tâm hồn.
• Học tập cổ đại: Tinh hoa văn hóa Hy-La cổ đại, đặc biệt là tinh thần La Mã, được kế thừa và phát huy, tạo nên những giá trị trường tồn, mẫu mực.

1.2. Tác Giả Pierre Corneille Và Tác Phẩm Le Cid

1.2.1. Cuộc Đời Và Sự Nghiệp Của Pierre Corneille

Sinh ra trong một gia đình công chức xứ Normandy, Pierre Corneille sớm bộc lộ niềm đam mê với thơ ca và sân khấu. Năm 1629, vở kịch đầu tiên Mê-lơ ra đời, mở đường cho sự nghiệp văn chương của ông tại Paris.

Le Cid (1637), vở bi kịch đầu tiên của Corneille lấy đề tài Tây Ban Nha, đã tạo nên tiếng vang lớn, đưa ông trở thành “Cha đẻ của bi kịch cổ điển Pháp”.

1.2.2. Giá Trị Nội Dung Và Nghệ Thuật Của Le Cid

• Giá trị nội dung: Le Cid là bản hùng ca về sự chiến thắng của lý trí trước dục vọng cá nhân, nơi nghĩa vụ luôn được đặt lên trên tình yêu. Xung đột giữa Don Rodrigue và Chimène, hai nhân vật chính, chính là minh chứng cho cuộc đấu tranh nội tâm giằng xé giữa “hiếu” và “tình”.

• Giá trị nghệ thuật: Corneille đã xây dựng nên một tác phẩm kịch bi hùng với cốt truyện phức tạp, nhiều biến cố, ngôn ngữ đối thoại sắc bén, đầy khí thế. Nghệ thuật xây dựng nhân vật đạt đến độ tinh tế, khắc họa rõ nét cá tính và nội tâm giằng xé của mỗi nhân vật.

B. Đặc Trưng Thi Pháp Cổ Điển Trong Tác Phẩm Le Cid

2.1. Xây Dựng Nhân Vật Ưu Tiên Cho Lý Trí, Ý Thức Bổn Phận

Tôn sùng lý trí là một trong những nguyên tắc bất di bất dịch của chủ nghĩa cổ điển. Các nhà văn cổ điển Pháp đề cao lý trí như thước đo giá trị con người, nơi lý trí luôn phải chiến thắng dục vọng, nhiệm vụ chung luôn được đặt lên trên tình cảm cá nhân.

2.1.1. Nhân Vật Rodrigue

Don Rodrigue, chàng hiệp sĩ trẻ tuổi, dũng cảm, phải đối mặt với sự lựa chọn nghiệt ngã: báo thù cho cha hay từ bỏ tình yêu với Chimène? Cuộc đấu tranh nội tâm giằng xé được đẩy lên cao trào:

“Hận lòng đôi ngã đấu tranh

Nửa là danh dự, nửa tình khó theo

Vẹn thù cha, mất người yêu

Bên thêm dũng khí, bên sao ngập ngừng!

Não nề đứng giữa hai đường

Sống đời ô nhục? Phũ phàng tơ duyên?

Trời cao, thấu nỗi niềm riêng?

Thù cha nỡ gác? Cha nàng, giết sao?”

Cuối cùng, lý trí đã chiến thắng, Rodrigue quyết định báo thù cho cha, gạt bỏ tình yêu để giữ gìn danh dự cho gia đình.

2.1.2. Nhân Vật Chimène

Cũng giống như Rodrigue, Chimène cũng phải đứng trước lựa chọn đau đớn: báo thù cho cha hay tha thứ cho người yêu? Nỗi đau mất cha, tình yêu tan vỡ khiến tâm can nàng như bị xé nát:

“Cha con chết, con đòi trả oán

Vì lợi ích ngai vàng hơn là để thỏa lòng con

Bệ hạ mất nhiều trong cái chết một công thần

Hãy lấy mạng trả thù, lấy máu đền nợ máu!”

Nhưng cuối cùng, lý trí và ý thức về nghĩa vụ đã chiến thắng. Chimène quyết định báo thù cho cha, cho dù trái tim nàng vẫn th secretly yêu Rodrigue tha thiết.

“ Giết cha em, chàng chứng tỏ cùng em xứng đáng

Để xứng chàng, em cũng phải đòi chàng thế mạng”

Hành động của Chimène là minh chứng rõ nét cho con người lý trí thời đại, nơi danh dự và bổn phận luôn được đặt lên hàng đầu.

2.2. Mô Phỏng Tự Nhiên

Mô phỏng tự nhiên trong chủ nghĩa cổ điển không đơn thuần là sao chép thực tại một cách máy móc mà là tái hiện cái đẹp lý tưởng thông qua lăng kính lý tính.

Trong Le Cid, Corneille đã khắc họa thành công hình tượng người anh hùng lý tưởng: dũng cảm, trọng danh dự, biết hy sinh tình cảm cá nhân vì nghĩa vụ. Hình tượng ấy không chỉ phản ánh quan niệm thẩm mỹ của thời đại mà còn thể hiện khát vọng về một xã hội lý tưởng, nơi con người sống và hành động theo lẽ phải.

2.3. Sử Dụng Thể Loại “Bi Kịch”

Bi kịch là thể loại được xem là “thượng đẳng” trong hệ thống thi pháp cổ điển, thường xoay quanh những xung đột gay gắt về lẽ sống, đạo đức, bổn phận của con người.

Corneille đã khéo léo vận dụng thể loại bi kịch để xây dựng nên tác phẩm Le Cid, nơi xung đột giữa tình yêu và bổn phận, giữa cá nhân và xã hội được đẩy lên cao trào, mang đến cho người đọc những bài học sâu sắc về ý nghĩa của cuộc sống.

2.4. Cốt Truyện Le Cid Lấy Cảm Hứng Từ Tác Phẩm Cổ Đại

Le Cid, dù lấy bối cảnh Tây Ban Nha thế kỷ XI, vẫn mang đậm dấu ấn của tinh thần La Mã cổ đại. Corneille đã khéo léo kết hợp giữa chất liệu lịch sử và yếu tố sáng tạo, xây dựng nên câu chuyện bi hùng, ca ngợi những phẩm chất cao đẹp của con người thời đại.

2.5. Tuân Thủ Tính Quy Phạm Chặt Chẽ

Tính quy phạm, chặt chẽ là một trong những đặc trưng cơ bản của thi pháp cổ điển. Trong Le Cid, Corneille đã tuân thủ nghiêm ngặt luật tam duy nhất (về không gian, thời gian, hành động) và nguyên tắc ba nhất thể (về hành động, thời gian, năm hồi), tạo nên sự hài hòa, cân đối, logic cho tác phẩm.

Le Cid của Pierre Corneille là một minh chứng rõ nét cho sức sống mãnh liệt của thi pháp cổ điển. Tác phẩm không chỉ là ánh gương phản chiếu một giai đoạn lịch sử mà còn là bài ca bất hủ về lòng dũng cảm, ý chí kiên cường và tinh thần xả thân vì nghĩa lớn của con người.

Nguồn: https://truongxaydunghcm.edu.vn/