Khám Phá Các Tác Phẩm Tiêu Biểu Của Trường Phái Dã Thú

Tiếp nối hành trình khám phá trường phái Dã Thú, trong phần này, chúng ta sẽ cùng nhau chiêm ngưỡng những tác phẩm hội họa tiêu biểu, được sắp xếp theo trình tự thời gian. Bên cạnh Matisse, người được mệnh danh là cha đẻ của trường phái này, chúng ta sẽ gặp gỡ những cái tên như de Vlaminck, Derain – hai mảnh ghép còn lại của bộ ba nòng cốt, cùng với Dufy, Friesz, Rouault, và Braque.

1904: Sang Trọng, Điềm Tĩnh, và Gợi Cảm – Henri Matisse

Sang Trọng, Điềm Tĩnh, và Gợi Cảm - Henri Matisse

Sang Trọng, Điềm Tĩnh, và Gợi Cảm (Luxe, Calme, et Volupté), hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại Quốc gia, Paris, là minh chứng rõ nét cho những ảnh hưởng nghệ thuật lên Matisse. Hai trong số đó là trường phái Điểm Chấm (Pointillism) của Georges Seurat và Phân Điểm Màu (Divisionism) của Paul Signac, thể hiện qua những chấm màu li ti, tạo hiệu ứng thị giác độc đáo.

Tuy nhiên, Matisse tạo dấu ấn riêng bằng cách sử dụng màu sắc nguyên bản. Khác với cách pha trộn màu sắc hài hòa của Seurat và Signac, những gam màu cam, vàng, xanh lá… trên tranh Matisse hiện diện độc lập, tạo hiệu ứng thị giác mạnh mẽ.

Tiêu đề tác phẩm, được dịch là “Quý phái, bình yên, và khoái lạc”, được Matisse trích từ bài thơ “Lời mời phiêu lưu” (L’Invitation au Voyage) của Charles Baudelaire.

1906: Sông Seine ở Chatou – Maurice de Vlaminck

Sông Seine ở Chatou - Maurice de Vlaminck

Bức tranh sơn dầu Sông Seine ở Chatou (The River Seine at Chatou), hiện được trưng bày tại Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, New York, Mỹ. Tác phẩm khắc họa khung cảnh thơ mộng bên dòng sông Seine chảy qua Chatou, vùng ngoại ô Paris, nơi de Vlaminck và Derain từng có chung một xưởng vẽ.

De Vlaminck sử dụng kỹ thuật Impasto – kỹ thuật vẽ đắp nổi phổ biến của trường phái Dã Thú. Lớp sơn dầu dày được nặn trực tiếp lên vải bố, sau đó được dàn trải bằng những nét cọ ngắn, tạo hiệu ứng chuyển động cho bức tranh.

Gam màu xanh lam và xanh lá được sử dụng để thể hiện mặt nước và bầu trời, điểm xuyết là những mảng màu trắng của những con sóng. Hai gam màu nóng đỏ và cam được sử dụng để khắc họa hàng cây bên trái, tạo sự tương phản mạnh mẽ. Tất cả tạo nên một tổng thể sống động, đầy rung cảm.

Vlaminck từng chia sẻ: “Tôi cố gắng vẽ từ trái tim và gan ruột của mình mà không cần phải quan tâm gì đến phong cách”. Quả thực, chi tiết và phối cảnh truyền thống dường như không được chú trọng bằng việc thể hiện niềm vui trong tranh của ông.

1907: Rừng Thông ở Cassis – André Derain

Rừng Thông ở Cassis - André Derain

“Màu sắc là phương tiện để thể hiện cảm xúc của tôi chứ không phải như một bản sao của thiên nhiên”, Derain từng khẳng định. Điều này được thể hiện rõ nét trong tác phẩm Rừng Thông ở Cassis (Pinède a Cassis), cũng như trong bức Dãy Núi Tại Collioure (Mountains at Collioure) (1905) nổi tiếng của ông.

Trong Rừng Thông ở Cassis, Derain sử dụng những nét cọ dài và riêng biệt, chịu ảnh hưởng từ hội họa Phân Điểm Màu, để khắc họa cây cối và mặt đất.

Màu sắc được sử dụng phóng khoáng, thậm chí phi tự nhiên. Thân cây được bao phủ bởi sắc xanh lá, trong khi khung cảnh được trừu tượng hóa bằng những mảng màu vàng tươi và cam rực rỡ.

Nét vẽ uyển chuyển, kết hợp với sự tương phản mạnh mẽ của màu sắc, gợi lên sức nóng của mùa hè Địa Trung Hải. Bỏ qua hiệu ứng sáng tối bóng đổ (chiaroscuro) và kỹ thuật tạo chiều sâu không gian, Derain tập trung vào việc thể hiện ánh sáng và sức sống cho từng yếu tố trong tranh.

1905: Bức Tranh Chân Dung Của Henri Matisse – André Derain

Bức Tranh Chân Dung Của Henri Matisse - André Derain

Bức chân dung Matisse được Derain thực hiện trong thời gian hai người nghệ sĩ cùng nhau trải qua mùa hè ở Collioure, cùng nhau thử nghiệm và sáng tạo nghệ thuật.

Giống như hầu hết các bức chân dung theo trường phái Dã Thú, mục đích của Derain không phải là tái hiện chân dung một cách chi tiết. Ông tập trung thể hiện trạng thái tâm lý của Matisse thông qua nét vẽ và màu sắc phóng khoáng.

Phần bên phải khuôn mặt được phủ bóng bằng màu tím và xanh ngọc, trong khi phần bên trái được nhấn nhá bằng những nét cọ màu hồng và đỏ. Cách sử dụng màu sắc phi tự nhiên này càng làm nổi bật ánh nhìn trực diện và mãnh liệt của Matisse.

Trong khi khung nền được vẽ bằng những nét mảnh và thẳng đứng, phần đầu của Matisse nổi bật với kỹ thuật Impasto. Dường như Derain đang xây dựng hình khối bằng chính lớp sơn, thay vì thông qua kỹ thuật đánh bóng hay phối cảnh truyền thống.

1905-1906: Niềm Vui Cuộc Sống – Henri Matisse

Niềm Vui Cuộc Sống - Henri Matisse

Niềm Vui Cuộc Sống (Le Bonheur de Vivre) có lẽ là tác phẩm tiêu biểu nhất cho trường phái Dã Thú của Matisse. Ông sáng tác bức tranh này để đáp trả những lời chỉ trích tiêu cực sau khi tham gia Triển lãm Mùa Thu (Salon d’Automne) năm 1905.

Mặc dù đề tài về con người vui đùa trong khung cảnh đồng quê đã quen thuộc với nghệ thuật phương Tây, Matisse đã thổi một làn gió mới vào đề tài này. Ông sử dụng màu sắc phi tự nhiên để tạo ra một thế giới bí ẩn, và phác họa con người một cách phóng khoáng.

Những nhân vật khỏa thân trong tranh Matisse đắm chìm trong niềm vui khoái lạc: nhảy múa, chơi nhạc, và ôm ấp. Họ được kết nối với nhau và với khung cảnh xung quanh bằng những đường cong mềm mại và bảng màu rực rỡ.

Các cặp màu bổ túc (đỏ và xanh lá, tím và vàng) tạo ra sự tương phản thị giác mạnh mẽ. Phối cảnh và ánh sáng truyền thống bị loại bỏ, thay vào đó là sự tự do, phóng khoáng.

Bức tranh là sự kết hợp giữa chủ đề và ảnh hưởng thị giác từ thời Phục hưng đến Art Nouveau, cho đến những bức tranh mi-ni của người Ba Tư, nhưng đồng thời cũng mang đậm dấu ấn hiện đại. Niềm Vui Cuộc Sống có sức ảnh hưởng mạnh mẽ không kém gì những kiệt tác như Những Cô Nàng ở Avignon (Les Demoiselles d’Avignon) của Picasso (1907), trong việc tái hiện hình ảnh con người và thế giới xung quanh.

Khoảng 1905: Du Thuyền với Những Lá Cờ ở Le Havre – Raoul Dufy

Du Thuyền với Những Lá Cờ ở Le Havre - Raoul Dufy

Tiếp bước Claude Monet và Eugène Boudin, Dufy đã sáng tác rất nhiều tác phẩm về Le Havre, thị trấn cảng biển xinh đẹp nằm ở bờ biển phía Tây Bắc của Pháp.

Du Thuyền với Những Lá Cờ ở Le Havre khắc họa khung cảnh một số tàu cập bến trên nền khung cảnh kiến trúc địa phương. Mặc dù hình ảnh trong tranh khá tự nhiên, Dufy đã sử dụng kỹ thuật phối cảnh độc đáo và cách sử dụng màu sắc mới lạ.

Ví dụ như đường nét chéo của cầu cảng bên trái tạo hiệu ứng chuyển động. Quang cảnh được thể hiện bằng những nét cọ nhanh, đầy ngẫu hứng: những nét gợn sóng nhỏ cho mặt nước, những khối màu li ti cho những ngôi nhà, và những nét cọ thô, ngắn cho hình ảnh người đi bộ.

Từ cột buồm của chiếc thuyền trung tâm, những lá cờ hàng hải bay phấp phới, mỗi lá cờ là một mảng màu sắc và hình khối trừu tượng. Nét vẽ phóng khoáng của Dufy và khoảng trống trên mặt toan không làm giảm giá trị tác phẩm, mà ngược lại, gợi lên cảm giác tươi vui và mát mẻ.

1907: Phong Cảnh ở La Ciotat – Othon Friesz

Phong Cảnh ở La Ciotat - Othon Friesz

Achille Émile Othon Friesz, sinh ra tại Le Havre, chuyển đến Paris để theo học nghệ thuật vào năm 1898 và nhanh chóng kết bạn với Matisse, Rouault, Marquet, và Dufy.

Trong chuyến đi đến L’Estaque và La Ciotat ở miền Nam nước Pháp cùng với người bạn Braque từ năm 1906 đến năm 1907, Friesz đã cho ra đời một số tác phẩm Dã Thú quan trọng.

Trong bức tranh Phong Cảnh ở La Ciotat, Friesz sử dụng tông màu vàng ấm áp và nhạt để làm nổi bật sắc xanh. Mặc dù là một trong những người theo đuổi trường phái Dã Thú lâu dài, cách tiếp cận của Friesz có phần truyền thống hơn. Ông cẩn trọng hơn trong việc lựa chọn màu sắc, và sử dụng kỹ thuật vẽ có phần bài bản. Theo hướng này, có thể nói Friesz đã kết hợp phong cách của trường phái Ấn Tượng với bảng màu của trường phái Dã Thú.

1907: Jeanne Giữa Những Bông Hoa – Raoul Dufy

Jeanne Giữa Những Bông Hoa - Raoul Dufy

Lấy cảm hứng từ Triển lãm Mùa Thu năm 1905, Dufy đã vẽ một số cảnh vườn từ chính ngôi nhà của gia đình ông ở Le Havre. Tuy nhiên, Jeanne Giữa Những Bông Hoa (Jeanne dans les fleurs) là tác phẩm duy nhất trong giai đoạn này có sự xuất hiện của con người.

Giống như các họa sĩ Ấn Tượng, Dufy rất thích vẽ vườn và hoa. Tuy nhiên, bức tranh về khu vườn của gia đình ông lại mang tính biểu hiện cao hơn, được sáng tác với góc nhìn hẹp, không gian nông.

Sự hòa quyện giữa tiền cảnh và hậu cảnh thông qua những đường cong của tán lá, nét vẽ sống động, và cách sử dụng màu sắc phi tự nhiên (bao gồm cả màu da của người mẫu – em gái Jeanne), cho thấy sự tự do của trường phái Dã Thú và khả năng truyền tải cảm xúc thông qua màu sắc.

1907: Ở Rạp Xiếc (Chú Hề Giận Dữ) – Georges Rouault

Ở Rạp Xiếc (Chú Hề Giận Dữ) - Georges Rouault

Là học trò của Moreau và là bạn của Matisse, Rouault lại mang đến một góc nhìn u ám và tinh tế hơn cho trường phái Dã Thú, thể hiện rõ nét qua tác phẩm Ở Rạp Xiếc (Chú Hề Giận Dữ) (At the Circus). Mặc dù sử dụng kỹ thuật Impasto và nét vẽ dày như các họa sĩ Dã Thú khác, Rouault lại lựa chọn bảng màu tối hơn để khắc họa những góc khuất của tâm hồn con người.

Giống như Édouard Manet và Honoré Daumier ở thế kỷ 19, và người bạn đồng thời Pablo Picasso vào đầu thế kỷ 20, Rouault chọn người biểu diễn xiếc làm đề tài cho tác phẩm của mình. Những chú hề và diễn viên nhào lộn của ông, ẩn sau lớp trang điểm đầy màu sắc, là nỗi đau và sự cô đơn.

Rouault từng bị chỉ trích vì quá tập trung vào những thân phận bất hạnh bên lề xã hội (ông cũng thường xuyên khắc họa gái mại dâm, người vô gia cư và công nhân). Chính tâm hồn nhạy cảm và sự quan tâm đặc biệt dành cho những mảnh đời khốn khó đã dẫn dắt Rouault đi theo một hướng khác biệt so với những người bạn Dã Thú. Ông bắt đầu vẽ tranh châm biếm về sự bất công và thối nát trong xã hội.

1908: Những Ngôi Nhà tại L’Estaque – Georges Braque

Những Ngôi Nhà tại L'Estaque - Georges Braque

Từ năm 1905 đến năm 1908, Braque đã vẽ rất nhiều tranh phong cảnh L’Estaque (một địa điểm được Cézanne yêu thích). Tác phẩm năm 1908 của ông là sự kết hợp giữa màu sắc Dã Thú, hình khối được đơn giản hóa, và góc nhìn đa dạng. Những mái vòm của cây cầu cổ nối liền hai bên khung tranh từ xa, trong khi tiền cảnh là những ngôi nhà hình hộp được sắp xếp cẩn thận và những đám cây cối xanh mát. Những Ngôi Nhà tại L’Estaque (Le Viaduc à L’Estaque) đã dự báo trước vai trò quan trọng của Braque trong sự phát triển của trường phái Lập Thể, một trường phái hiện đại nổi bật ở thế kỷ 20.

1908: Điệu Nhảy – Henri Matisse

Điệu Nhảy - Henri Matisse

Điệu Nhảy (Dance) và Khúc Nhạc (Music) là hai tác phẩm Dã Thú cuối cùng của Matisse, đánh dấu đỉnh cao trong phong cách nghệ thuật của ông. Hai bức tranh khổ lớn này được Sergei Shchukin, một thương gia người Nga đồng thời là nhà bảo trợ nghệ thuật tiên phong thời bấy giờ, đặt hàng.

Hình ảnh những nhân vật nắm tay nhau nhảy múa trong một vòng tròn đã xuất hiện từ rất lâu trong lịch sử nghệ thuật, thường được sử dụng để thể hiện sự hòa hợp và sung túc. Tuy nhiên, với Điệu Nhảy, Matisse đã phá vỡ những quy chuẩn truyền thống. Ông đơn giản hóa và bóp méo hình khối cơ thể của các vũ công, sử dụng gam màu đỏ rực rỡ, phi tự nhiên trên nền trời xanh và đất xanh lá, để thể hiện sức sống nguyên thủy của điệu nhảy.

Tứ chi của các nhân vật vươn tới tận mép tranh, như thể năng lượng của họ không thể bị giới hạn bởi khung tranh. Khi lần đầu tiên được trưng bày tại Triển lãm Mùa Thu năm 1910, Điệu Nhảy đã khiến công chúng bối rối và choáng ngợp.

1911: Xưởng Vẽ Màu Đỏ – Henri Matisse

Xưởng Vẽ Màu Đỏ - Henri Matisse

Trong Xưởng Vẽ Màu Đỏ (The Red Studio), Matisse đã xóa nhòa ranh giới giữa tiền cảnh và hậu cảnh, giữa vật thể và không gian. Màu sắc và phối cảnh đều phi tự nhiên. Toàn bộ không gian được bao phủ bởi sắc đỏ thẫm rực rỡ.

Khi được hỏi về lý do lựa chọn màu sắc này, Matisse chia sẻ: “Tôi cũng không rõ tại sao mình lại chọn màu đỏ. Nhưng tôi nhận ra rằng tất cả mọi thứ… chỉ trở nên rõ ràng khi được bao phủ bởi sắc đỏ”.

Những đường viền mềm mại, mờ nhạt của đồ nội thất và bức tường thực chất là lớp sơn lót lộ ra từ phía sau lớp sơn màu đỏ, không tuân theo bất kỳ quy tắc phối cảnh truyền thống nào. Không gian được làm phẳng và cường điệu hóa, khiến người xem có cảm giác như đang quan sát xưởng vẽ từ trên cao.

Mặc dù cách sử dụng màu sắc và không gian vẫn mang đậm dấu ấn Dã Thú, sự đơn giản hóa hình khối và nét tĩnh lặng trong Xưởng Vẽ Màu Đỏ đã hé lộ bước chuyển mình của Matisse từ trường phái Dã Thú sang niềm đam mê với nghệ thuật phương Đông và trường phái École de Paris.

Từ Rembrandt đến Courbet, rất nhiều bậc thầy phương Tây đã khắc họa những xưởng vẽ của riêng mình. Tuy nhiên, thay vì thể hiện bản thân thông qua các tác phẩm, Matisse lại tập trung vào quá trình sáng tạo nghệ thuật và thế giới nội tâm của người nghệ sĩ.

Xưởng Vẽ Màu Đỏ bao gồm các bức tranh, tác phẩm điêu khắc và đồ gốm, hộp bút chì, phấn màu, ly rượu vang, và cả chậu cây – yếu tố thiên nhiên duy nhất trong khung cảnh.

Điều thú vị là hình ảnh những tác phẩm nghệ thuật lại “thật” hơn chính căn phòng trừu tượng nơi sản sinh ra chúng. Một số chi tiết trong tranh càng khẳng định rằng “xưởng vẽ” này là một trạng thái của tâm trí hơn là một địa điểm thực tế: góc khuất phía sau bên trái căn phòng không có đường viền rõ ràng, và chiếc đồng hồ đứng không có kim.

Nguồn: https://truongxaydunghcm.edu.vn/